حباب منفی در بازار سرمایه

پیش بینی بورس در سال ۱۴۰۱/ حقوقی ها آماده رشد بازار در فصل بهار

در نیمه دوم اسفند ۱۴۰۰ بازار بورس ایران تحت تاثیر جنگ روسیه و اوکراین روندی صعودی داشت اما بعد از اینکه مذاکرات برجام متوقف شد، بار دیگر بازار اصلاح شد؛ همین مساله باعث شد پیش بینی بورس در سال ۱۴۰۱ اهمیت بالایی پیدا کند.

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری موج، با توجه به اینکه در سال ۱۴۰۰ بازار سرمایه رشد چندانی نداشته است و از طرف دیگر قیمت ها در بازار جهانی و حتی بازار داخلی رشد فزاینده ای داشته است؛ این تغییرات قیمت در ارزش سهام شرکت ها هم تاثیر گذار خواهد بود و اگر تا الان رشد نکرده تحت تاثیر سیاست های کلان دولت بوده که برای کنترل تورم، بورس را هم از طریق حقوقی ها کنترل کرده است.

حالا با توجه به اینکه در سال ۱۴۰۱ چشم انداز توافق برجام وجود دارد و از طرف دیگر ارز ترجیحی هم در مورد برخی کالاها حذف می شود رشد بازار بورس قطعی است.

یک کارشناس بازار سرمایه در گفتگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری موج با اشاره به اینکه شاخص کل بازار به محدوده ای مناسبی رسیده است، گفت: در یک سال گذشته حجم نقدینگی نسبت به مدت مشابه سال گذشته افزایش یافته است و همین مساله منجر به ادامه تورم در کشور بوده است، به همین دلیل ارزش سهام هم رشد خواهد کرد؛ از طرف دیگر شرکت ها در گزارش های دوره ای نشان دادند که به سودسازی خوبی رسیده اند و همین موضوع تقاضای بازار برای سهام را بیشتر می کند.

ساسان شاه ویسی با بیان اینکه در چند وقت اخیر روند خروج سرمایه از بازار متوقف شده است، افزود: با توجه به اینکه تعداد فروشنده های بازار کم شده اند کم کم تقاضا برای نمادها بیشتر می شود و این مساله حکایت از پتانسیل رشد در سال آینده است.

او با تاکید بر اینکه هم اکنون بسیاری از نمادها در کف قیمت معامله می شوند، تصریح کرد: بسیاری از این نمادها منتظر هستند که تکلیف برجام مشخص شود و چشم انداز افزایش همکاری شرکت های ایرانی با خارجی ها می تواند درآمد ارزی بیشتری را برای کشور به ارمغان بیاورد.

شاه ویسی با اشاره به اینکه ارز ۴۲۰۰ تومانی برای برخی کالاها حذف می شود و همین موضوع منجر به افزایش قیمت برخی کالاها می شود، گفت: با توجه به اینکه تغییر قیمت ارز می تواند به گرانی برخی کالاها ختم شود، همین مساله روی فضای روانی بازار تاثیر می گذارد و بازار صعودی خواهد شد؛ در غیر اینصورت نقدینگی از بازار سرمایه خارج می شود و وارد بازارهای موازی می شود و این مساله تاثیر منفی خواهد گذاشت به همین دلیل دولت تلاش می کند تا بورس را در یک روند صعودی حفظ کند.

شاخص بازار در محدود کف قیمت

یک اقتصاددان در گفتگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری موج با اشاره به اینکه در چند وقت اخیر بازار روند صعودی خود را حفظ کرده اما رشدی هم نداشته است، گفت: با توجه به وضعیت بازار که الان حباب قیمتی از سهام ها خارج شده است، پیش بینی می شود که بازار سرمایه بعد از عید روندی صعودی داشته باشد.

کامران ندری با بیان اینکه حذف تحریم ها بعد از توافق برجام می تواند منجر به افزایش سودسازی شرکت هایی شود که تاکنون برای تامین کالاهای مورد نیاز خود از طریق حباب منفی در بازار سرمایه واردات هزینه بالاتری پرداخت می کردند، تصریح کرد: هرچند در کوتاه مدت چشم انداز توافق برجام به واسطه کاهش ارزش دلار می تواند نوسانات منفی در بازار ایجاد کند اما با توجه به اینکه افت دلار زیاد نیست، عملا بازار به سرعت وارد روندی صعودی می شود و حتی شرکت های صادراتی هم به دلیل افزایش صادرات با رشد درآمد روبرو خواهند شد و افت جزئی قیمت ارز را جبران خواهند کرد.

دلایل و پیامدهای ریزش بورس تهران ؛ افت شاخص بورس تا کجا ادامه دارد؟

همه‌گیری بورس تهران در اردیبهشت ماه 99، افراد بسیاری را به سمت بازار سرمایه سوق داد. این افراد برخلاف اشتیاق وصف نشدنی به هنگام ورود، فاقد ابتدایی‌ترین اطلاعات مورد نیاز بازار سرمایه بودند. با بررسی سوابق گذشته بورس و رشد شارپی شاخص کل در اوایل سال 99، تشخیص حباب بورس چندان مشکل نیست. حباب بورس در نتیجه تفاوت چشمگیر ارزش ذاتی و قیمت معامله سهام شرکتها شکل می‌گیرد. هرچه حباب بزرگتر باشد، عواقب ترکیدن آن وخیم‌تر است. حباب بورس در مرداد ماه به یکباره ترکید و ریزش تاریخی بورس رقم خورد. کمتر کسی را می‌توان یافت که از نوسانات شدید بازار سرمایه و ریزش اخیر آن مطلع نباشد. در ادامه به بررسی دلایل و پیامدهای ریزش بورس تهران خواهیم پرداخت.

افت شاخص بورس یعنی چه؟

نوسانات بازار سرمایه توسط پارامتری به نام شاخص کل قابل مشاهده و اندازه‌گیری می‌باشد. شاخص کل نشان‌دهنده عملکرد کل بازار در طی هر جلسه معاملاتی است. در هر جلسه معاملاتی این میزان می‌تواند مثبت و یا منفی باشد. مثبت بودن این میزان، نشان‌دهنده رشد میانگین ارزش سهام شرکتها و در نهایت رشد شاخص بورس بوده و منفی بودن آن، نشان دهنده کاهش میانگین ارزش سهام شرکتها و در نهایت افت شاخص بورس است. کاهش و یا ریزش شاخص بورس با اصلاح قیمت‌ها متفاوت است و ممکن است برخی این دو را اشتباه بگیرند. اصلاح قیمت در واقع توقف رشد ارزش سهام و استراحت کوتاه و موقت در روند گفته می‌شود تا سهام از روند اصلی خود فاصله نگیرد.

عوامل مؤثر در افت شاخص بورس

عوامل بسیاری در ریزش شاخص تاثیر گذارند. در واقع ریزش‌های ناگهانی شاخص نتیجه ترکیدن حباب قیمت سهام است. حباب بورس در صورت عدم وجود اطلاعات کامل، سفته بازی و ناکارآمدی بازار شکل می‌گیرد. ترس و طمع دو عامل هدایت کننده حباب قیمت در بورس هستند که طمع صعود ارزش را شدت می‌بخشد و ترس ریزش بازار را تشدید می‌نماید. به هنگام شکل‌گیری این معضل اقتصادی، قیمت مورد معامله سهام شرکتها به طور غیر منطقی شروع به رشد می‌نمایند. با مطالعه صورتهای مالی شرکتها افراد می‌توانند متوجه تفاوت قیمت ذاتی و قیمت مورد معامله شوند. از آنجایی‌که در نهایت قیمت‌ها به قیمت ذاتی خود برمی‌گردند لذا حباب قیمت در نهایت می‌ترکد و همانطور که رشد کرده شاهد ریزش آن خواهیم بود.

همچنین می‌توان اظهار نظر‌های متفاوت مسئولین دولتی در خصوص بازار سرمایه، افزایش نرخ سود بانکی، عرضه آبشاری حقوقی‌های بازار و یا انتخابات ریاست جمهوری آمریکا را نیز از عوامل تاثیر گذار در افت شاخص بورس دانست. سیاست‌های ترامپ در خصوص مقابله ایران مبنی بر فشار حداکثری بود. این سیاست، رشد بی رویه ارزش شرکت‌ها را به همراه داشت که پس از انتخابات و پیروزی بایدن این روند صعودی متوقف و اکثر بازارها روندی نزولی در پیش گرفته‌اند.

واکنش رئیس سازمان بورس در خصوص ریزش بی سابقه بازار سرمایه

حسن قالیباف اصل با سوابق و تحصیلات عالیه در حوزه بورس در تاریخ 19 فروردین 1399 پس از استعفای شاپور محمدی، به ریاست سازمان بورس و اوراق بهادار منصوب گشت. وی با وجود فعالیت‌های فراوان و اقدامات گسترده نتوانست مانع ریزش تاریخی بورس در سال 99 گردد و این میزان تا 50 درصد نیز رسید. در نهایت وی اواخر دی ماه ناچار به استعفا شد. پس از استعفا قالیباف اصل، وزیر امور اقتصاد و دارایی (فرهاد دژپسند) دهقان دهنوی را جایگزین وی اعلام نمود. دهقان دهنوی از تاریخ 7 بهمن ماه 99 ریاست سازمان بورس را بر عهده گرفت.

چکیده‌ای از نظرات و واکنش‌های وی را در ادامه بیان نموده‌ایم.

اظهار نظر قالیباف اصل در خصوص ریزش‌های مداوم، بی‌اعتمادی مردم و خروج سرمایه از بازار به شرح زیر است. وی بازار را متاثر از عوامل مختلف دانست که قیمت‌ها در آن بر اساس مکانیزم عرضه و تقاضا تعیین می‌گردد. او همچنین اعلام نمود که متاسفانه برخی به علت کمبود نقدینگی، منابع مالی مورد نیاز خود را از بورس بدست می‌آورند که این امر موجب برهم زدن نظم بازار و متضرر شدن سهامداران خرد می‌گردد. با سرمایه‌گذاری در سهام ارزنده، می‌توانید بدون نگرانی از نوسانات کوتاه مدت عبور کنید.

نقش سهامداران خرد در افت شاخص بورس

در این مطلب سعی داریم نقش سهامداران خرد در افت اخیر شاخص بورس را بررسی نماییم. در واقع وجود و ورود سهامداران خرد برای بازار سرمایه مفید و حیاتی است. بازار سرمایه بستری برای جذب منابع مالی حباب منفی در بازار سرمایه مورد نیاز جهت پرورش ایده‌ها و احیای فرصت‌های کسب سود می‌باشد. رشد بورس و جذب نقدینگی مورد نیاز شرکتها از طریق سرمایه گذاری افراد، منجر به رشد اقتصاد کشور می‌گردد و مانع از ورود افراد سودجو و دلال به عرصه می‌شود.

از آنجایی‌که این بازار پر ریسک است و نیاز به کسب دانش و آموزش دارد تبلیغ آن در رسانه جمعی و تضمین سودآوری آن امری اشتباه بود. اما این بدان معنا نیست که مسئول ریزش شاخص کل بورس، دولت و یا سهامداران خرد می‌باشند زیرا دولتها کوچیک‎‌تر از بورس‌ها هستند و نمی‌توان به طور قطع گفت که افت شاخص بعلت دستکاری دولت بوده است اما تشویق به حضور افراد بدون آگاه ساختن آنان از شرایط بازار و ریسک‌های آن امری اشتباه تلقی می‌شود.

تاثیر معاملات کلان حقوقی ها در شدت و تداوم ریزش تاریخی بورس

معامله‌گران حقوقی به حباب منفی در بازار سرمایه علت در دست داشتن مبالغ هنگفت، با معاملات خود تاثیرات به مراتب بیشتری بر روند ارزش سهام می‌گذارند. حال ممکن است برخی از آنان، معاملات و سرمایه خود را در جهتی خاص بکار گیرند و موجب برهم زدن روند کلی بازار گردند. در ادامه به بررسی رفتار حقوقی‌های بازار سرمایه می‌پردازیم.
حقوقی‌ها با دید بلند مدت در بازار سهامداری می‌کنند لذا این دسته از فعالین به دنبال سرمایه‌گذاری در شرکت‌هایی می‌باشند که سود تقسیمی (DPS) بالاتری داشته باشند. حقوقی‌ها معمولا در خلاف جهت بازار معامله می‌کنند یعنی در زمان کاهش قیمت، سهم خریده و در زمانی که قیمت‌ها به اندازه کافی رشد نمود و یا وجود حباب را حس نمودند از سهم خارج می‌گردند. اما هر زمان که این دسته از فعالین بازار سرمایه، مانند حقیقی‌ها معامله ‌نمایند بازار در شرایط بحرانی قرار می‌گیرد.

بیشترین ریزش مختص کدام نماد است؟

سقوط شاخص کل بورس، از 20 مرداد ماه 99 آغاز شد. این ریزش تا امروز (11 فروردین 1400) حدود 40 درصد ریزش داشته است. این ریزش تا 45 درصد نیز رسید و تا ماه‌ها بازار را قرمز پوش کرده بود. در این میان برخی شرکت‌ها افت شدید ارزش داشته اند که سهامداران آنان ضررهای سنگین و جبران ناپذیری متحمل شدند. شتران، خپارس، خمحرکه، خگستر و حکشتی 5 نماد بازار سرمایه میباشند که در این مدت بیشترین ریزش را داشته‌اند. شتران نماد شرکت پالایشگاه نفت تهران می‌باشد که با ریزش 81 درصدی بیشترین ریزش در بازار را داشته است. در نمودار قیمت زمان نماد شتران، وجود حباب و ترکیدن آن به یکباره قابل مشاهده است. بالاترین قیمت خرید ثبت شده 5131 تومان و پایین ترین قیمت فروش ثبت شده 974 تومان بوده است.

علل ریزش بورس در مرداد 99

• دستکاری در صورت‌های مالی شرکتها
• سفته بازی
• تشویق حضور در بورس و تضمین سوددهی آن از طرف دولت در حالی که نوسانات و ریسک جز لاینفک بازار سرمایه است.
• عدم وجود برنامه‌ریزی بلندمدت برای گذر از تاثیرات منفی ریزش شاخص کل
• تاثیرات انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در تداوم ریزش
• ورود سهامداران ناوارد و مبتدی بدون کسب اطلاعات مورد نیاز بازار سرمایه
• اظهار نظر افراد غیر متخصص

ریزش شاخص بورس تا کی ادامه دارد؟

این سوالی است که ذهن تمامی فعالین بازار را به خود مشغول کرده و عده‌ای در انتظار آن هستند. با وجود انتشار خبرهای مثبت، بورس کماکان روند نزولی دارد و نتوانسته بر جو منفی بازار غلبه نماید و مجدد اعتماد سهامداران را جلب کند. توقف روند نزولی نیازمند حمایت دولت می‌باشد. دولت با تلاش در راستای سرمایه محور نمودن اقتصاد از طریق کاهش بهره سپرده‌های بانکی، واگذاری شرکت‌های دولتی به مردم از طریق بورس و همچنین وضع قوانین مناسب در جهت انگیزه دادن به سهامداران برای شرکت در بازار سرمایه می‌تواند مداخله‌ای موثر و مفید در اقتصاد داشته باشد.

جمع‌بندی و توصیه به سرمایه‌گذاران

در سال 99 بارها پیش‌بینی توقف ریزش بورس مطرح شد اما بازار کماکان ریزشی باقی ماند. اینطور که به نظر می‌رسد این کاهش ارزش‌ها تا مدت‌ها و حتی در دوره ریاست جمهوری آینده نیز ادامه دار خواهد بود. امید به بازگشت به برجام و مذاکره با ریاست جمهوری جدید آمریکا، نیز جز جو روانی مثبت چیزی در بر ندارد. از این رو تا مشخص شدن استراتژی معاملاتی خود و یافتن سهم‌های ارزنده، با احتیاط کامل معامله کنید.

پیش‌بینی هفتگی بورس / به رشد بازار سرمایه امیدوار باشیم؟

بانک اول - در هفته‌ای که گذشت شاخص کل بورس افت کمتر دو درصدی داشت و یک کارشناسان بازار سرمایه روند معاملات طی هفته آینده را تشریح می‌کند.

به اشتراک بگذارید:

به گزارش بانک اول در هفته جاری شاخص کل بورس با افت ۱٫۲۸ درصدی به سطح یک میلیون و ۴۷۱ هزار واحدی رسید. شاخص کل هم‌وزن نیز این هفته افت یک درصدی را تجربه کرد.

سارا فلاح، کارشناس بازار سرمایه در گفتگو با تجارت‌نیوز گفت: هفته پایانی تیر ماه نیز مانند سایر هفته‌های تابستان هفته کم رمق و کم حجمی برای بورس بود. یکی از دلایل آن بسته بودن نزدیک به ۲۰۰ نماد مهم و اثر گذار بازار بود که به دلیل برگزاری مجمع تعطیل شده بودند. این روزها گزارش‌های کدال همراه با اخبار مجامع مهمترین مولفه‌هایست که بازار به آن توجه نشان می‌دهد و طبیعتا سهم‌هایی که در سال های گذشته تقسیم سود بالاتری داشتند بیشتر مورد توجه هستند.

وی ادامه داد: زمزمه افزایش نرخ سود بانکی باز هم شدیدتر شده و خبر از نرخ ۲۱ درصد به گوش می‌رسد. هرچند افزایش سود بانکی دست کم از نظر روانی بر بازار ما اثر منفی می‌گذارد. اما باید قبول کنیم که بانک مرکزی این نرخ را نه برای بازار سرمایه بلکه بر اساس سیاست‌های پولی و کنترل تورم اتخاذ می‌کند و از این جهت نمی‌توان خرده‌ایی به بازار گرفت.

این تحلیلگر بازار سرمایه تشریح کرد: یکی از پارامترهایی که اور ولیو یا اندر ولیو بودن کلیت بازار را می‌تواند با آن سنجید نسبت نقدینگی کل کشور به ارزش بازار سهام است. در سال تابستان سال ۹۹ این رقم به بالای دو رسیده بود که نشان از حبابی بودن بازار داشت. دیروز بانک مرکزی گزارشی ارایه کرد که در آن نشان داد که نقدینگی از مرز پنج هزار همت بالاتر رفته. وقتی یک نسبت ساده بین ارزش سهام شناور بازار و نقدنیگی بگیریم عدد ۰٫۷ بدست می‌آید. این موضوع نشان می‌دهد که چقدر بازار ما حباب منفی دارد. منفی‌های این روزهای بازار برای کسانی که دید سرمایه‌گذاری دارند می‌تواند جذاب باشد.

پیش‌بینی هفته آینده بورس

فلاح اظهار کرد: هفته آینده هفته پر ترافیکی در کدال خواهد بود. شرکت‌های بیشتری گزارش های 3 ماهه خود را بار گذاری می‌کنند. در حال حاضر تقریبا در هر صنعت یک یا دو شرکت گزارش سه ماهه خود را داده‌اند که گزارش‌های خوبی بوده است. بنابراین میتوانیم امیدوار باشیم که در کل گزارش‌های سه ماهه خوب و امیدوار کننده باشند.

وی ادامه داد: همچنین بازار همچنان منتظر اخبار واگذاری بلوکی دو نماد خودرو و خساپا است. هرچند اینقدر این خبر به درازا کشید و شایعه‌هایی زیادی در این چند ماه به بازار آمد که شاید آن تاثیر گذاری لازم را نداشته باشد. اما به هرحال اگر خبر موثق قیمت واگذاری بلوکی مخابره شود صنعت خودرو لیدر بازار می‌شود.

تکنیکال شاخص کل و شاخص هم‌وزن

این تحلیلگر بازار سرمایه با اشاره به روند شاخص کل اظهار کرد: شاخص کل همچنان در روند نزولی قرار دارد. همانطور که در تحلیل هفته گذشته عنوان کردیم توقع داشتیم که این روند نزولی ادامه پیدا کند. شاخص در حال نزدیک شدن به حمایت افقی ۱۴۵۰ هزار واحد که با سطح ۳۸ درصد فیبوناچی اصلاحی همپوشانی دارد. شاخص از میانگین متحرک ساده با دوره تناوب ۳۵ روزه فاصله زیادی گرفته است. با توجه به نزولی بودن در چند هفته گذشته توقع داریم در محدود فعلی و یا نهایتا در سطح ۱۴۵۰ هزار واخد شاهد اصلاحی تا خط روند نزولی و سطح میانگین متحرک داریم.

وی تشریح کرد: اندیکاتور ار اس آی همچنان در وضعیت نامطلوبی قرار دارد و برتری قدرت فروشندگان را نشان میدهد. اندیکاتور ام اف آی نیز گواه از حجم پایین معاملات دارد که این نیز یک نشانه منفی به خساب می آید. لذا اگر بخواهیم یک جمع بندی کلی داشته باشیم. انتظار داریم که در هفته آینده شاهص کل در محدوده ۱۴۵۰ هزار واخد و یا در نگاه خوش بینانه در محدوده فعلی شاهد اصلاحی مثبت در خلاف جهت روند اصلی باشد.

فلاح توضیح داد: شاخص هم‌وزن نیز تفاوت چندانی با شاخص کل ندارد حباب منفی در بازار سرمایه به محدوده حمایتی ۳۸ درصد اصلاحی فیبوناچی رسیده و توقع داریم. در این ناحیه اصلاحی حداقل تا سطخ میانگین متحرک با دوره تناوب ۳۵ داشته باشیم.

حباب منفی در بازار سرمایه

حباب اقتصادی داد و ستد با نرخ بسیار گرانتر از ارزش واقعی مورد معامله است که در سطح جامعه همه‌گیر می‌شود. چون تعیین ارزش واقعی، کار دشواری است معمولاً پس از افت ناگهانی قیمت و به اصطلاح ترکیدن حباب متوجه وجود حباب می‌شوند.ویژگی حباب، موقّتی بودن آن است .
همانطور که از نام حباب قیمت به نظر میرسد اختلاف بین ارزش حباب منفی در بازار سرمایه ذاتی یک کالا با قیمت مبادله ای آن در بازار نقدی را حباب می گویند.فرض کنید قیمت ماشین الف درب کارخانه ۱۳ میلیون تومان است ولی همان ماشین در بازار نقدی ۱۴ میلیون معامله می شود به این اختلاف یک میلیون تومانی حباب قیمت می گوینداما چرا قیمت ها حباب دار می شوند ؟ قیمت عرضه قیمتی است که فروشنده مایل است کالای خود را به آن قیمت بفروش برساند قیمت تقاضا قیمتی است که خریدار مایل به خرید در آن قیمت می باشد نقطه تعادلی قیمت بازاری یک کالا زمانی اتفاق می افتد که قیمت عرضه با قیمت تقاضا برابراست حباب قیمت نیز از قاعده عرضه و تقاضا مستثنا نیست به این صورت که خریدار حاضر است کالا ی مورد نیاز خود را با قیمت بالاتر از ارزش ذاتی خریداری کند زیرا یا عرضه کالا محدود شده است یا امید وار است با قیمت بالاتری بعداز مدتی آن را بفروش رسانددر نتیجه حباب مثبت( قیمت نقدی بیشتر از قیمت ذاتی) در سه حالت بوجود می آید :

1- امید به افزایش قیمت در بازار وجود دارد
۲-سرمایه موجود در بازار در حال افزایش است( سفته بازی و تقاضا کاذب ناشی از انباشت سرمایه در یک بازار)
۳-کمبود کالا بوجود آمده است

بلعکس حباب منفی( قیمت نقدی کمتر از ارزش ذاتی )نیز در ۳ حالت بوجود می آید:
۱- امید به کاهش قیمت ها در بلند مدت در بازار بوجود آمده حباب منفی در بازار سرمایه است.
2-سرمایه موجود در بازار در حال حرکت بسمت بازار یا کالای دیگری است .
۳-افزایش عرضه بوجود آمده است .
اصطلاح « حباب» در علم مالی به طور کلی به وضعیتی اشاره دارد که قیمت یک دارایی با اختلاف قابل توجهی از قیمت و ارزش بنیادین آن دارایی بالاتر باشد. در طول دوره یک حباب، قیمت ها برای یک دارایی مالی و یا یک گروه از دارایی های مالی به صورت قابل توجهی متورم می شود و در نتیجه، رابطه اندکی بین ارزش ذاتی آن گروه از دارایی ها با قیمت آنها در بازار وجود دارد. اصطلاحاتی از قبیل« حباب قیمت دارایی»، «حباب مالی» یا « حباب سفته بازی» همگی به جای حباب قیمتی مورد استفاده قرار می گیرند و اختصاراً نیز معمـولاً « حباب» نامیده می شود .

حباب بورس چیست؟ وقتی قیمت از ارزش دور می‌شود

پس از فراز و فرود شدید بازار بورس ایران، به سختی می‌توان کسی را پیدا کرد که واژه‌ حباب قیمتی یا عباراتی نظیر «حباب بورس» و حتی «حباب سکه» و «حباب خودرو» را نشنیده باشد. اما حباب بورس چیست و اصلا چه چیزی باعث شکل‌گیری حباب در بازارهای مختلف می‌شود؟ برای آشنایی بیشتر با این واژه و مفهوم آن، بهتر است ابتدا از علم اقتصاد کمک بگیریم. در ادامه این مطلب از دیدگاه علم اقتصاد به ریشه‌ها و پیامدهای شکل‌گیری حباب می‌پردازیم و توضیح می‌دهیم که حباب در بورس یعنی چه.

حباب قیمتی یعنی چه؟

هنگامی که در یک مقطع زمانی خاص، میزان تقاضا برای خرید یک محصول (چه در بازار بورس و چه در سایر بازارها) زیاد می‌شود و محصول مذکور در قیمتی بالاتر از ارزش واقعی‌اش معامله می‌شود، از اصطلاحاتی نظیر «حباب اقتصادی»، «حباب سوداگرانه»، «حباب بازار»، «حباب حباب منفی در بازار سرمایه قیمت»، «حباب مالی» و نیز «بالون قیمت» استفاده می‌شود. این امر موجب نوسانات شدید قیمتی می‌شود. چرا که در این برهه‌ زمانی، ارزش واقعی محصول مطرح نیست و تنها عرضه و تقاضاست که تعیین‌کننده‌ قیمت است.

می‌دانیم که با افزایش تقاضا، قیمت‌ها افزایش می‌یابند و حباب منفی در بازار سرمایه افزایش عرضه نیز با کاهش قیمت همراه است. در نتیجه‌ی افزایش غیرمنطقی تقاضا یا عرضه، تعادل قیمت به هم خورده و شاهد افزایش یا کاهش افسارگسیخته در قیمت‌ها خواهیم بود. برای آنکه با اثرات متقابل عرضه و تقاضا و نقش و اهمیت آن در بازار بیشتر آشنا شوید، توصیه می‌کنیم مقاله «عرضه و تقاضا؛ قطب‌های نیرومند قیمت‌گذاری در بورس» را بخوانید.

اقتصاددانان در رابطه با مسئله‌ی حباب، نظرهای متفاوتی دارند. بسیار پیش آمده است که نه تنها اقتصاددانان، بلکه عوامل دخیل در ایجاد حباب، وقوع آن را پیش‌بینی می‌کنند. در این میان برخی نیز زمان پایان حباب را به خصوص در بازار بورس تخمین می‌زنند. آن‌ چه که مثل روز روشن است، آشکار شدن ارزش واقعی محصول پس از ترکیدن حباب است.

در توضیح اینکه حباب قیمتی در بازار بورس چیست، اشاره به این نکته ضروری است که وجود حباب به معنای افزایش موقت و هیجانی قیمت است. تشکیل حباب همواره با اقدامات هیجانی افراد برای خرید یا فروش همراه است. چنانچه حباب نترکد، افزایش قیمت را نمی‌توان ناشی از حباب دانست. گاهی شاهد هستیم که سهام شرکتی به شدت شروع به رشد می‌کند اما قیمت آن پس از پایان هیجانات هم نمی‌ریزد. در چنین شرایطی می‌توان گفت که شرکت توانسته با اقدامات خود در راستای پیشرفت و توسعه، قیمت واقعی سهامش را به قیمتی که در حباب شکل گرفته، نزدیک کند و اصطلاحا حباب قیمتی خود را پوشش دهد.

دلیل ایجاد حباب قیمتی چیست؟

حالا که با تعریف حباب قیمتی آشنا شدیم، این سوال مطرح می‌شود که دلیل ایجاد حباب چیست. کارشناسان دلایل بسیاری را برای ایجاد حباب به ویژه حباب بورس بیان می‌کنند که مطرح‌ترین آن مسئله‌ی نقدینگی است. یعنی در یک مقطع زمانی و در پی افزایش نقدینگی، تقاضا برای خرید افزایش می‌یابد. در همین راستا عرضه کم‌تر از میزان تقاضا خواهد شد و همین امر موجب ایجاد تورم و در پی آن پیدایش حباب قیمتی می‌شود.

اما دلیل دیگری که در ایجاد حباب از آن یاد می‌شود، «تئوری احمق بزرگ‌تر» نام دارد. بر بنای این تئوری، افراد ضمن آگاهی از محدوده‌ ارزش واقعی خدمات یا محصولات، آن‌ها را در قیمت‌های بالاتری خریداری می‌کنند. آن‌ها این کار را انجام می‌دهند تا در آینده‌ای نه‌ چندان دور، محصول مورد نظر را با قیمتی بالاتر به فروش حباب منفی در بازار سرمایه برسانند. به این امر توجه کنید که این مسئله‌ مانند یک چرخه‌ مداوم، تکرار خواهد شد و این روند تا جایی ادامه می‌یابد که دیگر هیچ خریداری آن کالا را با قیمت بالاتر نمی‌خرد. این‌جاست که حباب می‌ترکد و محصول با کاهش قیمت مواجه خواهد شد.

بیشتر بخوانید

یکی دیگر از دلایل مطرح شده در این زمینه این است که برخی از افراد در بازه‌های زمانی خاص (کوتاه‌مدت، میان‌مدت و یا بلندمدت) میزان افزایش قیمت کالا یا سهمی در بازار بورس یا سایر بازارها را بررسی می‌کنند. سپس قیمت آینده محصول را پیش‌بینی می‌کنند و بر همین اساس اقدام به خرید سهام یا کالای مورد نظر می‌کنند تا به هنگام تحقق قیمت مورد انتظار، آن را بفروشند.

یکی از ایراداتی که به این روش وارد است، عدم توجه به دلایل تغییر نرخ است. رشد ارزش یک کالا یا دارایی یا یک سهام در بورس در گرو عوامل و رخدادهای متعددی است. طبیعی است که با گذشت زمان، این دلایل نیز دستخوش تغییر می‌شوند و همین امر منجر به تغییر نرخ کالا یا محصول می‌شود. حال آن ‌که هنگام پیش‌بینی رفتار قیمتی محصول در آینده، تنها به نرخ رشد قیمت توجه می‌شود و این دلایل نادیده گرفته می‌شود. از همین رو، تخمین قیمت در بسیاری از موارد صحیح نیست و موجب ضرر‌های فراوانی خواهد شد.

از جمله دلایل دیگر ایجاد حباب قیمتی در بازارهای مختلف از جمله بازار بورس، می‌توان از به رفتار گله‌ای یا تفکر توده‌ای اشاره کرد. این رفتار موجب می‌شود که افراد با آگاهی از تصمیم اشتباه خود، تنها به دلیل تبعیت از سایرین دست به اقدامی نادرست بزنند. نمونه‌ بارز این امر را می‌توان در بازار بورس مشاهده کرد؛‌ جایی که بسیاری از سرمایه‌گذاران، بدون هیچ منطقی اقدام به خرید سهامی خاص می‌کنند و در نهایت متضرر می‌شوند.

مفهوم حباب در بازار بورس چیست؟

حال که با مفهوم حباب قیمتی آشنا شدیم، می‌توانیم بهتر درک کنیم که حباب در بازار بورس چیست و چرا تشکیل می‌شود. زمانی که سرمایه‌گذاران سهامی حباب منفی در بازار سرمایه را بالاتر از ارزش ذاتی‌اش خریداری می‌کنند، شاهد این پدیده هستیم. همان‌گونه که در قسمت قبل اشاره شد، ایجاد این حباب به میزان زیادی به دلیل تفکر توده‌ای یا همان رفتار قبیله‌ای رخ می‌دهد. یعنی افراد با مشاهده‌ حرکت بازار و تقاضای خرید سهام برخی شرکت‌ها، به سمت صف‌های خرید هجوم می‌آورند و در صدد خرید سهام با قیمتی بالاتر هستند، به این امید که به زودی آن را در قیمتی بالاتر به فروش برسانند و سود کنند.

بیشتر بخوانید

از آن ‌جا که در این تفکر هیچ ‌گونه منطق و تحلیلی وجود ندارد، ایجاد حباب بورس در پی این رفتار بدیهی است. اگر بخواهیم با دیده‌ی منطق به این قضیه نگاه کنیم، ارزش اصلی هر سهم به نرخ بازده آن بستگی دارد. همین امر جذب سرمایه‌گذاران بیشتری را در پی خواهد داشت. اما در بازاری که رفتار قبیله‌ای بر هر عامل دیگری ارجحیت دارد، هیجانات موجب انتخاب و خرید یک سهم توسط سرمایه‌گذاران خواهند شد.

گاهی نیز به دلیل این‌ که ارزش سهام یک شرکت در طولانی‌مدت و با توجه به میزان سود تقسیمی نتوانسته است روند صعودی در پیش بگیرد، مدیران شرکت مذکور شرایطی را برای افزایش قیمت سهام ایجاد می‌کنند تا علاوه بر حفظ سرمایه‌گذاران قدیمی، مسیر را برای جذب سرمایه‌گذاران جدید نیز هموار کنند.

این مثال تنها یکی از دلایل بروز رفتار توده‌ای و ایجاد حباب بورس است. توجیه دیگر این امر آن است که مردم تا حد ممکن تمایل دارند تا سرمایه‌گذاری بدون ریسک داشته باشند و جوانب احتیاط را رعایت کنند. در این بحبوحه، واسطه‌ها با وعده‌ سوددهی بیشتر و وسوسه افراد، آن‌ها را تشویق به ریسک‌پذیری و خرید سهامی خاص می‌کنند. بسیاری با این تفکر که قطعا در پشت‌ پرده‌ این میزان تقاضا خبرهای خوشایندی نهفته است، اقدام به خرید می‌کنند و همین امر موجب افزایش قیمت و در نتیجه ایجاد حباب قیمت در بورس خواهد شد.

از سوی دیگر، پس از مدتی، قیمت سهم با تشکیل صفوف فروش، روندی نزولی به خود می‌گیرد و افراد با ترس از دست دادن سرمایه و کاهش بیشتر قیمت، به صف‌های فروش روی می‌آورند. همین امر ترکیدن حباب را در پی خواهد داشت که حاصل آن رسیدن به ارزش واقعی سهام خواهد بود.

حباب منفی چیست؟

عموم افراد بر این باورند که حباب قیمتی یعنی افزایش بیش از حد و غیرمنطقی قیمت‌ها. اما حباب هم می‌تواند در نتیجه افزایش تقاضا شکل بگیرد و هم در اثر افزایش عرضه. در شرایطی که عرضه به طور هیجانی و بدون پشتوانه عقلانی افزایش یابد، قیمت‌ها به شدت کاهش خواهند یافت.

در چنین وضعیتی بازار دچار یک حباب کاهشی می‌شود که افت شدید قیمت‌ها را به دنبال دارد. بنابراین با توجه به تاثیر نزولی این وضعیت بر قیمت، به این حباب، حباب منفی گفته می‌شود.

جمع‌بندی

حباب واژه‌ای است که به گوش سهامداران بورس ایران بسیار آشنا است. هنگامی که عرضه یا تقاضا در بازار بورس به طرز غیرمنطقی افزایش می‌یابد، شاهد ایجاد حباب و معاملات سهام با فاصله زیادی از ارزش ذاتی آن هستیم. چنین شرایطی بیشتر در اثر رفتار گله‌ای سهامداران شکل می‌گیرد. در شرایطی که عرضه زیاد و غیرعقلانی بر بازار حاکم باشد، حباب منفی شکل می‌گیرد که با کاهش شدید قیمت‌ها نسبت به ارزش واقعی همراه است.

وجود نوسانات در بازار بورس همیشه بوده و خواهد بود. اما اگر بخواهیم به این امر بیش از میزان لزوم توجه کنیم، ممکن است موقعیت‌های عالی را از دست بدهیم. باید تحلیل‌های کارشناسان را در اولویت بالاتری قرار دهیم و به اخبار بی‌پایه و اساس دلالان توجهی نکنیم. به کمک آموزش، می‌توان سودهای واقعی را از حباب تشخیص داد. شناخت بازار به شما کمک می‌کند که سرمایه‌گذاری عقلانی را در پیش بگیرید و از کسب سودهای حقیقی لذت ببرید.