منتشر کنندگان اوراق قرضه

گسترش اوراق قرضه، مطمئن‌تر از افزایش نرخ سود بانکی

خرداد:سال گذشته در چنین روزهایی دولت به‌منظور هدایت نقدینگی به سمت تولید، نرخ سود بانکی را کاهش داد، اما التهاب در بازارهای مختلف ارز، سکه و مسکن در این یک سال، سبب شده تا با هدف جمع‌آوری نقدینگی از این بازارها، دوباره زمزمه‌های افزایش سود بانکی به گوش رسد.

به گزارش خرداد ،اما یک اقتصاددان به این سیاست منتقد است و می‌گوید به جای بالا بردن سود بانکی، از انتشار اوراق قرضه استفاده کنیم. بهمن آرمان با اشاره به اینکه برای جذاب‌شدن این اوراق باید نرخ سود آن‌ها را به‌درستی تعیین کرد، می گوید: در ایران نیاز نیست مثل انگلستان سود اوراق قرضه دولتی سه برابر بهره بانکی باشد، تنها چند درصد سود بیشتر باعث جمع‌آوری بخش بزرگی از نقدینگی در جامعه خواهد شد.

نرخ سود بانکی در نظام پولی هر کشوری، یکی از ابزارهای کنترل نقدینگی به‌شمار می‌رود. از همین‌رو، هر زمان که دولت‌ها بخواهند انقباض مالی را اجرا کنند، نرخ سود بانکی را افزایش می‌دهند و برای عبور از رکود، در بیشتر مواقع، نرخ سود بانکی کاهش پیدا می‌کند تا نقدینگی به سمت تولید بیاید.

در ایران نیز از نرخ سود بانکی برای سامان‌بخشی به اقتصاد استفاده می‌شود، هرچند که در بیشتر موارد کاهش نرخ سود بانکی، نه‌تنها سرمایه‌های سرگردان را راهی تولید نکرده، بلکه برای بازارهای مختلف مانند ارز، سکه، مسکن و. دردسرهای بزرگ و کوچک به همراه داشته است.

با این حال، سال گذشته در شرایطی که پیش‌بینی می‌شد اقتصاد ایران توانسته نرخ تورم را مدیریت کند، نگاه‌ها به سمت عبور از رکود معطوف شد و ساده‌ترین راه ممکن یعنی کاهش نرخ سود بانکی در دستور کار قرار گرفت.

با کاهش سود سپرده‌ها، حجم سپرده‌های کوتاه‌مدت به‌شدت کاهش پیدا کرد و بیشتر سپرده‌گذاران کوتاه‌مدت، سرمایه‌های خود را به امید کسب سود بیشتر در بازارهای دیگر، از بانک‌ها خارج کردند. این خروج سرمایه تا آن حد بود که حتی برخی از اقتصاددانان، بحران‌های بعدی ارز و سکه در ماه‌های پایانی سال گذشته و ابتدای سال جاری را از تبعات کاهش نرخ سود بانکی می‌دانند.

با این حال، بهمن آرمان، رئیس سابق اداره مطالعات و بررسی‌های اقتصادی بورس تهران با بیان اینکه مشکل اقتصاد کشور تنها تراکم و یا افزایش شدید پایه پولی و درنتیجه رشد نقدینگی نیست که بتوان آن را صرفاً با دست‌کاری در نرخ بهره کنترل کرد گفت: ما در ایران عادت به اجرای سیاست‌های اشتباه کرده‌ایم و به‌جای آنکه کارشناسان و اقتصاددانان، مدل‌هایی که در علم اقتصاد آمده و در سایر کشورها تجربه شده است را در دستور کار قرار دهند، سیاست‌هایی را از خودمان ابداع می‌کنیم.

وی ادامه داد: آخرین نمونه این سیاست‌ها، تبدیل 60 تن طلا به سکه و توزیع آن بین مردم، آن هم بدون هیچ کنترلی بود که درنهایت به ذخایر ارزی آسیب فراوانی وارد کرد و از سوی دیگر، هیچ تأثیری بر روی نرخ برابری ریال در مقابل سایر ارزها و پایین آوردن قیمت طلا و سکه در کشور نداشت.

آرمان ادامه داد: در جهان، کشورهایی مانند کشورهای آمریکای جنوبی و حتی ترکیه بوده‌اند که در شرایط شبیه به ایران قرار داشتند و نرخ‌های تورم خیلی بالایی را تجربه کرده‌اند و باید از تجربیات آن‌ها استفاده کنیم.

وی با اشاره به شرایط موجود اقتصادی و افزایش نقدینگی، بهترین راهکار را استفاده از ابزار اوراق قرضه عنوان کرد و گفت: در دروس اولیه علم اقتصاد از انتشار اوراق قرضه دولتی به‌عنوان یک اسفنج نام می‌برند تا وقتی نقدینگی در بازار بیش از حد مجاز است، این اسفنج را در دریای نقدینگی انداخته و مازاد آن را جذب کنند. در مقابل در زمان رکود اقتصادی، دولت‌ها اقدام به تزریق پول کرده و اوراق منتشرشده را خریداری می‌کنند.

این اقتصاددان با بیان اینکه معمولاً در دنیا این اوراق سررسیدهای طولانی دارند، تأکید کرد: به‌طور مثال اوراق قرضه 30 ساله آمریکا یکی از شاخص‌های کلیدی بورس‌های این کشور است.

وی افزود: در ایران با وجود آنکه پیشینه کافی برای انتشار اوراق قرضه وجود دارد، اما استفاده از آن در دستور کار نیست.

وی با اشاره به سابقه انتشار اوراق قرضه در کشور، ادامه داد: پس از اشغال ایران در شهریور 1320، دولت به‌علت کمبود منابع مالی برای نخستین بار اقدام به انتشار حدود 200 میلیون تومان اوراق قرضه کرد. پس از آن نیز برای اصلاحات ارضی، دولت به جای اینکه از بانک‌ها وام بگیرد اوراق قرضه 5 ساله اصلاحات ارضی را منتشر کرد.

آرمان گفت: در ابتدای دهه 50 شمسی نیز، در زمانی که دولت تصمیم گرفت تمامی مراکز اداری، بانک‌ها و سفارتخانه‌ها را به اراضی عباس‌آباد منتقل کند به جای چاپ پول، اوراق قرضه 7 ساله اراضی عباس‌آباد را منتشر کرد.

رئیس سابق اداره مطالعات و بررسی‌های اقتصادی بورس تهران افزود: پس از انقلاب، فقها اعلام کردند اوراق قرضه ربوی است و انتشار آن متوقف شد، اما اوراق اراضی عباس‌آباد همچنان مورد معامله قرار می‌گرفت، زیرا هنوز سررسید نشده بود.

به گفته وی بانک‌های ایران در شرایط فعلی ورشکسته هستند و بدهی آن‌ها به بانک مرکزی بسیار بالاست. علاوه‌بر آن، بدهی‌های معوقه زیادی دارند که در برخی موارد کسانی که آن پول‌ها را گرفته‌اند، به خارج کشور رفته‌اند.

وی ادامه داد: این در حالی است که بانک در ازای سودی که به سپرده‌گذاران می‌دهد، باید بتواند درآمدی هم داشته باشد و از همین‌رو افزایش نرخ سود بانکی موجب وارد آوردن فشار بیشتری بر بانک‌ها خواهد بود که بانک‌های ایران تحمل این فشار را در شرایط فعلی ندارند. بنابراین اعمال این سیاست همانند سایر سیاست‌های اشتباه می‌تواند بازتاب‌های منفی زیادی داشته باشد.

آرمان با اشاره به اینکه برای حل این مسائل راهکارهایی وجود دارد، گفت: به‌طور مثال در نشستی که در زمان ریاست دکتر نوربخش بر بانک مرکزی داشتیم، شهردار وقت تهران در تلاش بود تا برای اجرای پروژه نواب، اوراق مشارکت منتشر کند. در همان زمان اعلام کردم سپرده‌های مدت‌دار، اوراق بهادار تلقی می‌شوند و بانک‌ها پیش از سررسید هیچ‌گونه تعهدی نسبت به نقد کردن آن‌ها ندارد و این کار باید در بورس صورت گیرد.

این اقتصاددان به تجربه انتشار اوراق قرضه در بورس‌های جهان اشاره کرد و افزود: در آمریکا نیز این اوراق با نام CD (گواهی های سپرده یا certificates of deposit ) منتشر می‌شود، اما در ایران، با وجود اینکه همه ادعا می‌کنند متخصص اقتصاد هستند، اما تفاوت بین پول و شبه پول را نمی‌دانند، این در حالی است که همه کشورها تلاششان بر این است که میزان شبه پول و سپرده‌های مدت‌دار بخش بزرگی از نقدینگی را تشکیل دهد.

وی ادامه داد: به همین دلیل است که در زمان افزایش نرخ ارز و یا رشد قیمت طلا و مسکن در ایران، مردم سپرده‌های بلندمدت خود را به پول نقد تبدیل کرده و به فعالیت‌های سوداگرانه روی می‌آورند. بنابراین دولت ایران نیز چاره‌ای جز افزایش نرخ سود بانکی نمی‌بیند.

آرمان با بیان اینکه دولت برای کنترل نقدینگی و خارج کردن سرمایه‌ها از بازارهای سوداگری می‌تواند سود سپرده‌های مدت‌دار 3 تا 30 ساله را چند درصد بالاتر از نرخ سود سپرده‌های کوتاه‌مدت قرار دهد، گفت: این حساب‌ها شامل حساب جاری در بانک‌ها می‌شود و نکته مهم آن است که اوراق منتشر‌شده در قالب سپرده‌های مدت‌دار، پیش از سررسید قابل تبدیل به پول نقد نیستند و درنتیجه در بورس مانند سهام می‌توانند معامله شوند.

وی افزود: سود این اوراق را نیز می‌توان متناسب با مدت سپرده‌گذاری تعیین کرد. به این صورت که اوراق سه‌ساله نرخ بهره کمتری داشته باشند و هر چقدر زمان سپرده بیشتر می‌شود نرخ سود نیز بالاتر رود.

رئیس سابق اداره مطالعات و بررسی‌های اقتصادی بورس تهران گفت: با این حال از این ابزار استفاده نشد و حتی در همین وقایع اخیر که قیمت سکه و دلار و سایر ارزها در بازار افزایش پیدا کرد، میزان خروجی پول سپرده‌های کوتاه‌مدت از بانک‌ها شدت گرفت، به‌طوری که حتی امکان گرفتن یک وام 20 میلیون تومانی نیز عملاً وجود نداشت.

وی ادامه داد: ساز و کار این اوراق به این شکل است که اوراق مدت‌دار را دولت به بانک‌ها بخشنامه می‌کند تا سپرده‌های مدت‌دار را در بورس منتشر کنند. بانک‌ها در قبال نقد کردن این اوراق تا زمان سررسید تعهدی ندارند و مانند سایر کشورها باید در بورس مورد معامله قرار گیرد و هر بانک اوراق سپرده مربوط به خود را عرضه می‌کنند.

آرمان با اشاره به اینکه برای جذاب‌شدن این اوراق باید نرخ سود آن‌ها را به‌درستی تعیین کرد، افزود: به‌طور مثال، نرخ بهره بانکی در انگلستان نیم درصد است، اما سود اوراق قرضه دولتی 10 ساله در آنجا 1.5 درصد است که حکایت از سودی سه برابری دارد، اما در ایران لازم نیست سود چند برابر شود و تنها چند درصد سود بیشتر باعث جمع‌آوری بخش بزرگی از نقدینگی در جامعه خواهد شد.

وی به تجربه‌های موفق بورس در ایجاد شرکت‌های بزرگ پس از انقلاب اشاره کرد و گفت: در ایران توانستیم دو شرکت را با تکیه‌بر سهامداران خرد تأسیس کنیم. یکی از این شرکت‌ها به نام توسعه معادن روی با 130 هزار سهامدار که به‌طور میانگین هر نفر 85 هزار تومان سهام خریداری کرده بودند تأسیس شد و شرکت سرمایه‌گذاری صنعتی ایران نیز با بیش از 220 هزار نفر سهامدار شکل گرفت.

آرمان ادامه داد: با توجه به پیشینه‌هایی که در ایران قبل و بعد از انقلاب داریم، دولت باید پروژه‌های خاصی را تعریف کند؛ پروژه‌هایی مانند ساخت آزادراه‌ها، مجهز کردن زمین‌های کشاورزی به آبیاری مدرن، افزایش تولید شکر، ذرت و. که متأثر از تحریم‌ها نباشند تا مردم بداند پولشان را برای چه می‌دهند و از این طریق، نقدینگی از جامعه جمع شود.

وی افزود: ضمن اینکه اگر نرخ سود بانکی بالا رود بورس هم آسیب فراوانی خواهد دید و قیمت سهام شدیداً سقوط خواهد کرد، زیرا این کار یک‌بار انجام شد و بورس را نابود کرد.

همه چیز درباره اوراق قرضه: انواع، کاربرد‌ها و تفاوت با سهام

اوراق قرضه (obligation) با اوراق مشارکت و برگه سهم فرق دارد. برای این اوراق پرداخت اصل و سود در سررسید تضمین می‌شود، اما دارنده اوراق، هیچ مالکیت و نفعی در کسب و کار ناشر اوراق ندارد. تفاوت و کاربرد‌های اوراق قرضه را بخوانید.

ستاره | سرویس علوم – اوراق قرضه اصطلاحی است که در اخبار و کتاب‌های مالی و حسابداری، زیاد مشاهده کرده اید. اما این اوراق دقیقا چیست و چه کاربردهایی دارد؟ تفاوت آن با برگه سهم چیست و سود و پرداخت آن چگونه است؟ در این مطلب با اوراق قرضه، ویژگی‌ها و انواع آن آشنا خواهید شد.

در صورتی که مطالعه قسمت خاصی از این مطلب مد نظر شماست، با انتخاب عناوین ارائه شده در فهرست زیر به موضوع دلخواه خود برسید.

اوراق قرضه چیست؟

اوراق قرضه، یک برگه است مثل برگه سهام. این اوراق هم مثل برگه سهام، یک ناشر (صادر کننده) دارد؛ اما فرق آن با برگه سهم این است که دارنده برگه سهم، مشمول دریافت هیچ سود از قبل پیش بینی شده و توافق شده‌ای نیست بلکه این قیمت و نوسانات سهم در بورس است که ارزش این برگه را تعیین می‌کند. اما در اوراق قرضه، ناشر متعهد می‌شود که مبلغ مشخصی که بهره نام دارد، سالانه در یک بازه زمانی مشخص به دارنده اوراق قرضه که شخص حقیقی (من و شما) یا شخص حقوقی (شرکت‌ها و موسسات) است، پرداخت کند.
مالکیت صاحبان اوراق بهادار اسلامی، (اخزا) تفاوت روشنی از جهت مالکیت با اوراق ربوی دارند که ماهیت آن را قانون بانکداری بدون ربا مشخص می‌کند.
اوراق قرضه را در واقع یکی از ابزار های تامین مالی و جذب نقدینگی می‌دانند که دراز مدت و دارای تعهد است.

فرق اوراق قرضه با برگه سهم چیست؟

وقتی شما سهمی در بازار بورس خریداری می‌کنید، می‌توانید به کارگزاری بورس مراجعه کرده و برگه سهم خریداری شده را دریافت کنید. روی این برگه، اسم شما، نام سهم و تعداد سهم خریداری شده قید شده است. طبق قانون بورس، شما به اندازه تعداد سهمی که دارید، در شرکت ذینفع هستید. اما هیچ سود از پیش تعیین شده دریافت نخواهید کرد. شما حتی با یک سهم، می‌توانید در مجامع شرکت‌های بورسی حضور یافته و در امور مدیریتی، دخالت کنید.
اما اوراق قرضه، سود از پیش تعیین شده دارد. با این حال دارنده برگه اوراق قرضه، هیچ حقی در شرکت نداشته و مالکیتی بر اموال شرکت صادر کننده ندارد. در واقع دارنده اوراق قرضه، تنها یک وام دهنده به ناشر (صادر کننده اوراق قرضه) است و بس.

اوراق قرضه چگونه تولید می‌شود؟

اوراق قرضه از طریق پذیره نویسی به عموم ارائه می‌شود. یعنی بر خلاف اوراق مشارکت که بانک مرکزی تضمین می‌کند و از طریق شعب بانک‌های عامل در ۳۱ استان کشور عرضه می‌شود، اوراق قرضه با پذیره نویسی حاصل می‌شود. پذیره نویسی، گاهی مذاکره‌ای و گاهی رقابتی است.
اوراقی که در بورس پذیرفته شده است، نسبت کوچکی از کل اوراق قرضه منتشر شده در ایران و جهان است. ثبات قیمتی یا همان ریسک نکول اوراق قرضه به نسبت بازار سرمایه، نوسان کمتری دارد و مطمئن‌تر است. هر چقدر سود شما مطمئن‌تر باشد و ریسک سرمایه گذاری کم باشد، معمولا سودآوری هم پایین خواهد بود.

ویژگی‌های اوراق قرضه

اوراق قرضه ۲ ویژگی مهم دارد. یکی اینکه بازار بسیار بزرگی داشته و دوم اینکه با سرعت زیادی در حال رشد است.

اوراق قرضه عمر محدودی دارد و اعتبار آن‌ها در سر رسید (maturity) به اتمام می‌رسد. البته بازخرید اوراق (callability) هم وجود دارد. یعنی شرکت، پیش از موعد سررسید، اقدام به بازخرید اوراق و امکان فروش (put provision) می‌کند.
گاها می‌توان اوراق قرضه را به سهام یک شرکت تبدیل کرد. اوراق قرضۀ قابل تبدیل (convertible bonds) نرخ بهره پایینی دارد. اگر شما اوراق قرضه‌ای را از یک ناشر بگیرید و ناشر به شما وثیقه هم برای تضمین آن بدهد، به این برگه «اوراق قرضه تضمین شده» (secured bonds) گفته می‌شود. در مقابل «اوراق تضمین نشده » (unsecured bond) هم داریم.
اصل سرمایه، فقط در سر رسید، قابل استرداد است و بهره ها در بازه‌های مشخصی که قبلا توافق شده، از طرف ناشر اوراق قرضه به دارنده اوراق پرداخت می‌شود.
ویژگی‌های کلی اوراق قرضه را می‌توان در موارد زیر دانست:

• دارنده اوراق قرضه، بستکار شرکت یا موسسه ای است که برگه را صادر کرده است.
• دارنده اوراق قرضه حق دریافت اصل مبلغ اسمی و بهره آن را دارد.
• دارنده اوراق قرضه هیچ مسئولیت یا مالکیتی در شرکت یا موسسه سازمان ناشر دهنده برگه ندارد.
• دارنده اوراق قرضه در تاریخ سر رسید، سود دریافت می‌کند و برخی اوراق، به تدریج، سررسید می‌شوند.
• اوراق قرضه ارزش اسمی مشخص دارد.
• اگر ناشر اوراق قرضه به هر دلیلی ورشکسته شود، صاحب اوراق قرضه در دریافت سرمایه به نسبت دیگر افرادی که در شرکت ناشر ذی‌نفع هستند، اولویت دریافت حق و حقوق دارد.
• اوراق قرضه را می‌توان با وثیقه هم خریداری کرد در حالی که چنین چیزی در بازار بورس وجود ندارد.
• اگر اوراق قرضه در قالب عرضه خصوصی به خریدار فروخته شود، فقط ناشر و خریدار طرف‌های قرارداد هستند.
• اگر اوراق قرضه در قالب عمومی به خریدار فروخته شود، غیر از طرف‌های قرارداد شخص دیگری هم به عنوان امین به نمایندگی از دارنده اوراق قرضه، بر اجرای تعهدات ناشر نظارت دارد.

مبلغ سود و دوره پرداخت در اوراق قرضه

مبلغ سود و دوره پرداخت بهره در اوراق قرضه، ثابت نیست و بستگی به شرایط و قرارداد ناشر با خریدار دارد. هر چقدر اوراق قرضه بلندمدت‌تر باشد، سود بیشتری نصیب خریدار می‌شود. پرداخت بهره معمولا هر ۳ ماه یا ۶ ماه یک بار صورت می‌گیرد. این همان تفاوت اصلی اوراق قرضه با سهام در بازار سرمایه است. البته اوراق قرضه را می‌توان در بازار سرمایه فروخت و اگر پایین‌تر از نرخ اسمی بفروشد، تنزیل (discount) و اگر بالا‌تر از قیمت اسمی بفروشد، با صرفه (premium) نامیده می‌شود.

انواع اوراق قرضه

اوراق قرضه، به منظور و اهداف مختلفی توسط ناشر، صادر می‌شود. اما از نظر نوع سر رسید، به ۲ دسته عمده تقسیم می‌شود:

• اوراق قرضه با سر رسید مشخص؛ که متداول ترین نوع اوراق قرضه بود و یک تاریخ سر رسید دارد.
• اوراق قرضه سریالی که تاریخ سر رسید متفاوت دارد؛ مثلا ۱۰ ساله یا ۲۰ ساله. در این حالت، در هر یک از سر رسیدها، بخش از کل مبلغ خرید اوراق قرضه، مسترد می‌شود.

اوراق قرضه اشکال دیگری هم دارد:

• اوراق قرضه دولتی که برای جذب نقدینگی جهت انجام پروژه های دولتی و پرداخت بدهی های دولت به بخش خصوصی و نهاد های عمومی صادر می شود. در کشور های under developing (در حال توسعه) ریسک نکول اوراق قرضه بالا است. چون اقتصاد باثبات و شفافی ندارند.
• اوراق قرضه شهرداری توسط شهرداری‌ها صادر می‌شود و برای تامین مالی فعالیت‌هایشان است. وقتی نیاز به جذب نقدینگی، بیش از جمع‌آوری مالیات و حق نوسازی و بازسازی و امثالهم باشد، شهرداری به این روش روی می‌آورد.
• اوراق قرضه شرکتی توسط کسب و کار برای تامین مالی صادر می‌شود. بالاترین ریسک، متعلق به این نوع اوراق قرضه است.

همراه گرامی

در صورتی که دارنده اوراق قرضه باشید؛ شما در واقع با یک سود از پیش تعیین شده، به صادر کننده اوراق قرضه وام داده اید. چنانچه شما هم تجربه و دیدگاهی در زمینه این اوراق دارید با ما و خوانندگان ستاره به اشتراک بگذارید. در صورتی که می‌خواهید در دنیای بورس یک حرفه منتشر کنندگان اوراق قرضه ای باشید توصیه می‌کنیم اصول و تکنیک های تابلو خوانی سهام در بازار بورس ایران را حتما مطالعه کنید.

براساس تجارب ۳۰ ساله‌ی دکتر کرمانی رژیم گروهی بهترین راه‌حل برای حفظ انگیزه‌ی افراد طی رژیم و رسیدن به وزن دلخواه در مدت کوتاهه. رژیم گروهی رو می‌تونی از برنافیت با ضمانت بازگشت وجه دریافت کنی و تا 2 هفته بعد از رژیم به هر دلیلی می‌تونی پولت رو پس بگیری.

پیشتازی شهرداری ها در فروش اوراق قرضه

بانک مرکزی در خبری کوتاه اعلام کرده است که از ابتدای فروردین تا پایان آذر امسال، حدود ۴۹۰۰ هزار میلیارد تومان اوراق مشارکت درمعرض فروش قرار گرفته که ۴۶۹۵ هزار میلیارد تومان از آن (معادل ۹۵.۸ درصد) به فروش رسیده است.

بر اساس تازه ترین آمار بانک مرکزی ایران، این اوراق مربوط به اوراق مشارکت دولتی - بودجه ای و همچنین شهرداری‌های تهران، تبریز، کرج، شیراز اصفهان، اهواز، مشهد و اصفهان بوده است.

این اوراق برای دوره زمان چهار ساله و با نرخ سود علی الحساب ۱۸ درصد منتشر شده است.نظر کارشناسان درباره صحت آمار متفاوت است اما همگی درباره مثبت بودن فروش اوراق مشارکت از سوی دولت توافق نظر دارند. کارشناسان بر این باورند که اوراق مشارکت از سوی دولت منتشر شده و توسط شهرداری ها به فروش رسیده است. به عقیده آنها اوراق مشارکت ابزار مناسبی برای تامین وجه غیر تورمی است و تا زمانی که فروشنده بتواند هزینه بهره را بپردازد اوراق مشارکت ابزار تامین مالی ضد تورمی مناسبی به شمار می رود. البته برای بازپرداخت می بایست اصل پول به همراه سود آن پرداخت شود و باید توانایی مالی برای این کار وجود داشته باشد. فرض بر این است که پول حاصل از فروش اوراق مشارکت صرف اجرای پروژه های زیرساخت ها و طرح های عمرانی می شود بنابراین اقدام مناسبی به شمار می رود.

بیشترین خرید و فروش در تهران

بنابر آماری که بانک مرکزی ارائه کرده است بیشترین خرید و فروش اوراق مشارکت در شهر تهران صورت گرفته است این در صورتی که نرخ خرید و فروش این اوراق در شهرهایی مثل اهواز بسیار پایین بوده است.

بر اساس تازه ترین آمار بانک مرکزی ایران، این اوراق مربوط به اوراق مشارکت دولتی - بودجه ای و همچنین شهرداری‌های تهران، تبریز، کرج، شیراز اصفهان، اهواز، مشهد و اصفهان بوده است.

این اوراق برای دوره زمان چهار ساله و با نرخ سود علی الحساب ۱۸ درصد منتشر شده است.

استقبال پایتخت از اوراق مشارکت

شهرداری تهران بر اساس تبصره ۵ قانون بودجه سال ۹۷ برای طرح تکمیل خط های ۶ و ۷ قطار شهری در ۲۸ اسفند ۹۷ به میزان ۹.۱۰۰ میلیارد ریال اوراق چهار ساله با نرخ سود علی الحساب ۱۸ درصد منتشر کرده که تا انتهای ۹ ماهه ابتدایی سال ۹۸ کل این اوراق به فروش رفته است.

همچنین شهرداری تهران بر اساس تبصره ۵ قانون بودجه در ۹ ماهه ابتدایی سال ۹۸ برای تکمیل خط های ۶ و ۷ قطار شهری در ۲۸ اسفند ماه ۹۷ به میزان ۳.۹۰۰ میلیارد ریال اوراق مشارکت با نرخ ۱۸ درصد و ۴ ساله منتشر کرده که در پایان ۹ ماهه ابتدایی سال ۹۸ کل این اوراق مورد استقبال سرمایه گذاران قرار گرفته است.

فروش چشمگیر در مشهد

بر این اساس، شهرداری مشهد بر اساس تبصره ۵ قانون بودجه سال ۹۷ با طرح فاز ۳ خط ۳ قطار شهری در ۲۸ اسفند ۹۷ به میزان ۷۰۰۰ میلیارد ریال اوراق چهار ساله با نرخ سود علی الحساب ۱۸ درصد منتشر کرده که در ۹ ماهه ابتدایی سال ۹۸ به میزان ۶.۹۹۵ میلیارد ریال ازاین اوراق توسط سرمایه گذاران خریداری شده است.

همچنین طبق تبصره ۵ قانون بودجه ۹۷ برای طرح بهسازی و نوسازی اطراف حرم امام رضا (ع) در ۳۰ خرداد ماه ۹۸ به میزان ۳.۵۰۰ میلیارد ریال اوراق چهار ساله با نرخ سود علی الحساب ۱۸ درصد منتشر کرده که تا پایان ۹ ماهه ابتدایی سال ۹۸ همه این اوراق از سوی سرمایه گذاران، خریداری شده است.

شهرداری اصفهان نیز در انتشار اوراق مشارکت سهم داشته است به طوری که، این شهرداری بر اساس مجوز تبصره پنج قانون بودجه سال ۹۷ برای طرح فاز ۲ خط ۲ قطار شهری در تاریخ ۲۸ اسفند ۹۷ به میزان ۵۰۰۰ میلیارد ریال اوراق ۴ ساله با نرخ سود علی الحساب ۱۸ درصد منتشر کرده که تا پایان ۹ ماه ابتدایی سال جاری به میزان ۴.۹۹۹ میلیارد ریال از سوی سرمایه گذاران خریداری شده است.

بر اساس مجوز تبصره پنج قانون بودجه سال ۹۷ در ۹ ماهه ابتدایی سال ۹۸ برای طرح BRT در تاریخ ۲۷ خرداد ۹۸ به میزان ۲.۰۰۰ میلیارد ریال اوراق ۴ ساله با نرخ سود علی الحساب ۱۸ درصد منتشر کرده که از این حجم، کل آن به فروش رفته است.

عدم استقبال از اوراق مشارکت شهرداری اهواز

شهرداری اهواز بر اساس تبصره ۵ قانون بودجه سال ۹۷ در ۹ ماهه ابتدایی سال ۹۸ برای طرح فاز یک خط یک قطار شهری در ۲۸ اسفند ۹۷ به میزان ۲۰۰۰ میلیارد ریال اوراق چهار ساله با نرخ سود علی الحساب ۱۸ درصد منتشر کرده که تا انتهای ۹ ماهه ابتدایی سال ۹۸ سرمایه گذاران نسبت به خرید این اوراق مشارکتی نداشته اند.

شهرداری تبریز بر اساس تبصره ۵ قانون بودجه در ۹ ماهه ابتدایی سال ۹۸ برای تکمیل خط یک قطار شهری در ۲۶ اسفند ۹۷ به میزان ۶.۵۰۰ میلیارد ریال اوراق چهار ساله با نرخ سود علی الحساب ۱۸ درصد منتشر کرده که تا انتهای ۸ ماهه ابتدایی سال ۹۸ به میزان ۶.۴۹۴ میلیارد تومان از این اوراق به فروش رفته است.

فروش در سایر شهرها

شهرداری شیراز نیز بر اساس تبصره ۵ قانون بودجه سال ۹۷ در ۹ ماهه ابتدایی سال ۹۸ برای احداث خط منتشر کنندگان اوراق قرضه ۲ و تکمیل خط یک قطار شهری در ۲۸ اسفند ۹۷ به میزان ۶۰۰۰ میلیارد ریال اوراق چهار ساله با نرخ سود علی الحساب ۱۸ درصد منتشر کرده که ۵.۹۷۰ میلیارد ریال مورد استقبال سرمایه گذاران قرار گرفته است.

شهرداری کرج بر اساس تبصره ۵ قانون بودجه سال ۹۷ در ۹ ماهه ابتدایی سال ۹۸ برای تکمیل فاز یک خط ۲ قطار شهری در ۲۸ اسفند ۹۷ به میزان ۲.۵۰۰ میلیارد ریال اوراق چهار ساله با نرخ سود علی الحساب ۱۸ درصد منتشر کرده که تا انتهای ۹ ماهه ابتدایی سال ۹۸ به میزان ۲.۴۹۸ میلیارد تومان از این اوراق به فروش رفته است.

اقدام مناسب برای جذب نقدینگی

کارشناسان بر این باورند که آمارها با ابهام مواجه است اما فروش اوراق مشارکت اقدام مناسبی برای جذب نقدینگی کشور و کنترل تورم است.

«علی حیدری»، کارشناس اقتصادی بر این باور است که به طور کلی آمارهای منتشر شده از سوی دولت قابل اعتماد نیستند اما اگر ۹۵ درصد از اوراق مشارکت در ۹ ماهه گذشته به فروش رفته باشد امیدوار کننده است.

او به «فراز» گفت: «در اقتصاد سالم هم انتشار اوراق بدهی ( قرضه یا همان اوراق مشارکت) بسیار ارزشمند و سودآور است. چراکه اقتصاد کشور در شرایط فعلی نیازمند تغییرات عمده است.»

حیدری همچنین تاکید کرد:«با توجه به کاهش سطح ارتقای اجتماعی دولت فعلی، احتمال جذب نقدینگی از این طریق با ابهام مواجه است.»

حال و با توجه به آن چه روی داده است و با توجه به برآورد اولیه و فروش اوراق در سال 98 ، می توان امیدوار بود فروش اوراق پیش بینی شده در بودجه سال 99 نیز قابل تحقق باشد و به نتیجه مورد نظر برسد.

اوراق سبز

ترجمه: نیما شایان‌مهر: اوراق سبز که بیش از یک دهه پیش توسط بانک جهانی و بانک سرمایه‌گذاری اروپایی پایه‌گذاری شدند، اثری درخشان برای سرمایه‌گذاری به وجود آورده‌اند که می‌تواند در نهایت به تریلیون‌ها دلار در پروژه‌های مرتبط با آب و هوا اختصاص یابد که شامل انرژی‌های تجدیدپذیر، بازدهی انرژی و محافظت و بازیابی اکوسیستم‌ها می‌شود. نقش مرکزی و بنیادی آنها، همگام با گسترش تجارت پایدار به همراه ضرورت نیاز روزافزون به اشکال متنوعی مانند الزامات استقراض وثیقه‌گذاری‌شده پیچیده، ضمانت‌های دیون و ارزهای محلی و دیون فرودستان، حاوی درس‌ها و مخاطراتی برای جامعه جهانی است. چالش ابتدایی بسیار هراس‌انگیزتر از ایجاد یک قرضه معمولِ متصل به اثرات زیست‌محیطی بود. موضوع خلق کلاس جدیدی از اوراق بود که بتوانند اعتبارپذیر و تکرارپذیر باشند و برای سرمایه‌گذاران شرکتی و سازمان‌های محیط زیستی به یک میزان جذابیت داشته باشند.

در میان همه آنها، بنیانگذارانِ جریان اوراق سبز بدون شک موفق شده‌اند. برنامه اوراق آب و هوایی یا Climate Bonds Initiative) CBI) در گزارش سال 2018 خود عنوان کرده است که از سال 2008 تا 2018، چندین موسسه و دولت بیش از 521 میلیارد دلار اوراق سبز منتشر کرده‌اند. در نیمه اول سال 2019 به تنهایی، اوراق منتشره جدید بالغ بر صد میلیارد دلار در سطح جهان بوده است و پیش‌بینی می‌شود که برای کل سال این رقم به 250 میلیارد دلار برسد. طبق پیش‌بینی CBI، بیش از پنج هزار مورد از موارد انتشار اوراق سبز تا پایان سال 2019 به بازار خواهند آمد. بنابراین جای هیچ‌گونه شکی نیست که بازار اوراق سبز خود را به عنوان بازاری مستحکم، بادوام و مقیاس‌پذیر برای زنجیره متنوعی از بازیگران بازار در سطح جهان اثبات کرده است. کنث لِی، مدیر ارشد شرکت RockCreek که به عنوان خزانه‌دار بانک جهانی، تیمی را که اولین اوراق را شکل داد رهبری می‌کرد، می‌گوید که شروع انتشار اوراق برای پروژه‌های خاص آب و هوایی و محیط زیستی، تغییری بزرگ بود که پتانسیل جذب سرمایه‌گذاران تاثیرگرای جدید و تقویت مشوق‌های بانک جهانی برای تمرکز بر این کالاهای عمومی کلیدی را ایجاد کرد. او اضافه می‌کند: «این پتانسیل، نه‌تنها به سرعتی که همه ما آرزویش را داشتیم بلکه با پیشرفتی که از دهه اخیر بسیار دراماتیک بوده است، تحقق یافت.»

چالش مهم دیگر که تمام اشکال تجارت تجدیدپذیر را مسحور خواهد کرد این است که اطمینان یابیم اثرات محیط زیستی پروژه‌های اوراق سبز، شفاف، قابل تایید، قابل اندازه‌گیری و مطابق با استانداردهای بین‌المللی است. از ابتدای کار، بانک جهانی مدلی سخت و شفاف برای تایید انتشار اوراق سبزش مدون کرد. چندین چارچوب و پروتکل مستحکم و تاثیرگذار برای هدایت سرمایه‌گذاران و منتشرکنندگان اوراق ظهور کرد. CBI در سال 2010 ایجاد شد و در همان سال استاندارد اوراق آب و هوایی و شمای گواهینامه‌هایش را منتشر کرد. اتحادیه بازار بدهی (The Loan Market Assciation) اشاره می‌کند که اتحادیه بین‌المللی بازارهای سرمایه (ICMA) که در سال 1969 برای کمک به هدایت بازار اوراق یورویی در حال شکل‌گیری ایجاد شده بود، کم‌کم تمرکز خود را شامل بر مجموعه‌ای از اصول استقراض‌های سبز در سال 2014 گسترش داد. هر دو این چارچوب‌های داوطلبانه اعتبار خود را از مجموعه گروه‌هایی از دانشمندان طراز اول و رهبرانی به دست آوردند که هم استانداردهای سفت و سختی را توسعه داده و ترویج کردند و هم تحسین تعداد بالایی از منتشرکنندگان و سرمایه‌گذاران خرده‌گیر را به دست آوردند. با وجود استانداردهای ملی رقیب و نبود مکانیسم‌های منطبق برای انتشار اوراق، ICMA و CBI سبزترین اوراق منتشرشده را برای شفاف‌سازی استانداردها و تضمین اینکه پروژه‌ها، منافع مرتبطی را محقق می‌کنند، به پیش رانده‌اند. مسلماً انطباق با استانداردهایی مانند آنچه ICMA و CBI قائل هستند، بایستی به‌طور مستقل محقق شود. مشوق‌های داخلی مالکان دارایی، کافی نیستند. شرکت‌های پیشرویی مانند CICREO و

Sustainalytics بازدیدها و مرورهای مستقلی را از بیش از 88 درصد پنج‌هزار اوراقی که توسط CBI سبز نامیده شده‌اند انجام داده‌اند. چنان برچسب‌گذاری‌هایی به این معنی است که دست‌کم 95 درصد از رهیافت‌ها به استفاده‌های محیط زیستی اختصاص می‌یابد و اینکه موارد تحقیق‌نشده و بحث‌برانگیز استثنا شده‌اند. این مرورها به همراه آزمایش‌های پیشرفته منتشرکنندگان مختص امور محیط زیستی، این اطمینان را می‌دهند که دارایی‌های پشتوانه اوراق که حداقل ملزومات ICMA و CBI را داشته‌اند، در واقع سبز هستند- به علاوه اکثریت منابعی که در اوراق سرمایه‌گذاری شده‌اند.

بازیگران مشکوک

این امر مانع ورود بازیگران مشکوک به این بازار نشده است: از پروژه‌های «زغال‌سنگ پاک» در چین تا اوراقی که توسط شرکت نفتی اسپانیایی رپسول فروخته شدند. منتشرکنندگان، خطوطِ بین پروژه‌های تجدیدپذیر و تجدیدناپذیر را تیره و تار و گاه تخریب کرده‌اند. واکنش علیه چنین پروژه‌هایی باعث ایجاد بحث‌های شدیدی در مورد نیاز به تعاریف دقیق‌تری از انواع و مقدار سرمایه‌گذاری در این پروژه‌ها که می‌توانند به تجدیدپذیری کمک کنند شده است.

سرمایه‌گذارانی که به دستورالعمل‌های ICMA و CBI پایبند بوده‌اند می‌توانند مطمئن باشند که در حال حمایت از ساختارهای با آلایندگی پایین و کاهش بسیار زیاد آلایندگی هستند، البته شاید با مقداری خطا. برای مثال، برای جلوگیری از جدال، گواهینامه‌های بالاترین استانداردهای CBI شامل موارد مرتبط با آب و هوا و قابل سرمایه‌گذاری‌ای مانند انرژی هسته‌ای و مواردی مانند سفرهای هوایی می‌شود که دو درصد از کل انتشار کربن جهانی را شامل می‌شود، نسبتی که البته در حال افزایش است. چیزی که نیاز به تحلیل بیشتر، روشمندتر و بخش به بخش دارد، زمان می‌برد. این موسسات، تنها اخیراً چارچوب‌هایی برای صنایعی مانند سیمان و فولاد را که باعث 15 تا 17 درصد از انتشار کربن جهانی هستند، مورد بررسی قرار داده‌اند. صنایعی که برای ساختن زیرساخت‌ها برای انتقال از صنعت قهوه‌ای به سبز و همچنین برای انطباق با تغییرات جوی، مانند ایستگاه‌های شارژ خودروهای برقی و سدهای ساحلی در مناطق با ارتفاع پایین، ضروری هستند.

ابعاد رو به رشد، پیچیدگی و تنوع اوراق سبز و سرمایه‌گذاری‌های سبز که به دنبال آنها می‌آیند، احتمالاً مهم‌ترین چالش را برای تجارت تجدید‌پذیر پیش‌رو خواهند داشت. اتحاد جهانی سرمایه‌گذاری تجدید‌پذیر تخمین می‌زند که 7 /30 تریلیون دلار در دارایی‌های شرکتی در سراسر جهان در محصولات تجدیدپذیر، اعم از محیط زیستی، اجتماعی و موارد دولتی یا محصولاتی در شش بازار اصلی شامل استرالیا، کانادا، اروپا، ژاپن، نیوزیلند و ایالات متحده در ابتدای سال 2018 سرمایه‌گذاری شده است. این رقم رشدی 34درصدی را نسبت به سال 2016 نشان می‌دهد. اوراق آبی، آنچنان که توسط بانک جهانی تعریف شده است، صندوق‌های بازیابی ساحلی، تنوع‌بخشی آبی، ماهیگیری تجدیدپذیر و کنترل آلایندگی‌ها را پشتیبانی می‌کند. اوراق بشری، بیماری‌های همه‌گیر و مهاجرت را هدف قرار داده‌اند. همزمان، انتشاردهندگان تخصصی‌ای مانند تسهیلات مالی بین‌المللی مصون‌سازی ظهور کرده‌اند. سازمان‌های بسیاری که تجارت سبز را دنبال می‌کنند، همزمان به دنبال مجموعه بزرگ‌تری به نام اوراق تاثیرگذار (impact bonds) هستند که در مجموع بازاری به ارزش 45 /1 تریلیون دلار در سال 2018 را شکل می‌دهند.

تجارت تجدیدپذیر احتمالاً عصری طلایی از نوآوری را تجربه می‌کند. ساختارهای اوراق بهادار و سرمایه‌گذارهای جدیدی با گذشت هر سال در حال ظهور هستند. سوال این است که آیا چنین نوآوری‌هایی بازاری را که در آن ریسک‌ها و نرخ بازگشت سرمایه کاملاً شفاف، قیاس‌پذیر و در دسترس است به شکلی که بتواند به شکلی پایدار نقدشوندگی داشته باشد، تغذیه می‌کنند یا خیر. معمای بازگشت ریسک برای چنین سرمایه‌گذاری‌هایی در اوراق سبز بسیار نافذ و چالش‌برانگیز هستند. آیا سرمایه‌گذاران باید بازگشت کمتری را در اوراق سبز از یک منتشرکننده نسبت به اوراق قهوه‌ای همان منتشرکننده قبول کنند؟ آیا باید منتشرکنندگان انتظار هزینه‌های تامین سرمایه کمتری را داشته باشند- امری که به greenium معروف شده است؟ آیا آنها باید نرخ‌های بازگشت داخلی پایین‌تری در دارایی‌های خصوصی سبز یا سرمایه‌گذاری‌های زیرساختی قبول کنند؟ واکنش ابتدایی وام‌های مالی، در بسیاری موارد، خیر بود، اما این امر در حال تغییر است. کوشش بسیاری برای بهتر کمی کردن ریسک‌های بلندمدت و بازگشت‌های سرمایه مرتبط با آب و هوا و اهداف پیشرفت تجدید‌پذیر سازمان ملل در برابر سودهای کوتاه‌مدت در جریان است. پیشرفت‌ها دارند خود را نشان می‌دهند. این نوع تحلیل پیشرفته‌ترین در بازار اوراق سبز است، که قسمتی به علت ابعاد و مقیاس آن و شفافیت نسبی آن است. در جایی که دیگر اوراق در بازارهایی وسیع‌تر از کمبود مطالعات سررسیدی و اندازه رنج می‌برند، بازار اوراق سبز با وجود کوچک بودن نسبت به بازارهای جهانی، داده‌هایی غنی برای تحلیل در این زمینه‌ها را ارائه می‌دهد. با وجود این، شنیده‌های قانع‌کننده‌ای شروع به ظهور در داده‌های بخش‌های خصوصی و عمومی کرده‌اند: مورد به مورد، اوراق سبز نمایش بهتری در قیمت‌گذاری، نقدشوندگی و بازده نسبت به همتایان قهوه‌ای خود داشته‌اند. هرچند جمع‌بندی جامع و کاملی دور از انتظار است اما به نظر می‌رسد سرمایه‌گذاران قادر به سرمایه‌گذاری در اوراق سبز، بدون ضربه زدن به عملکرد و بازده پورتفوی خود باشند و اینکه پتانسیل رو به تزایدی در طول زمان وجود دارد: همچنان که دارایی‌های متصل به آب و هوا، نشان داده‌اند که ریسک پایین‌تر و پتانسیل بازگشت سرمایه بهتری دارند.

پیامدها روشن هستند. سرمایه‌گذاران شرکتی، بایستی در اختصاص مقادیر بیشتر و بیشتری از سرمایه بر روی تجارت سبز، هوش و ذکاوت به خرج دهند. سرمایه‌گذاران بلندمدت و تجدیدپذیر و دارندگان دارایی بایستی بر روی تحلیل‌های سفت و سخت و حد بالای دخالت شرکتی اصرار ورزند. آنها به مشاوران و مدیران باتجربه، چابک و حرفه‌ای نیاز

بازار سرمایه در کنار بازارهای پولی و بیمه، بخش عمده ای از اقتصاد هر کشوری را تشکیل می دهد و به عنوان یک بازار مالی بلند مدت، وظیفه جمع آوری و تهیه منابع مالی موجود و هدایت آن به سمت سرمایه گذاری را دارد. در این بازار به ویژه بازار اوراق بهادار، اطلاعات ارزشمندترین دارایی هاست؛ به نحوی که عموم سرمایه گذاران،بر مبنای همین اطلاعات تصمیم گیری می کنند. در یک بازار کارآمد و شفاف بورسی، اطلاعات با سرعت و دقت زیادی منتشر شده و در اختیار عموم سرمایه گذاران قرار می گیرد؛ از این رو مقامات ناظر بازار، باید فرصت برابر دسترسی به اطلاعات و در نتیجه تصمیم گیری عادلانه را برای عموم سرمایه گذاران فراهم نمایند. اطلاعاتی در بازار بورس دارای اهمیت است که در تصمیم سرمایه گذاران و تعیین قیمت سهام تاثیرگذار باشد. بخشی از این اطلاعات مربوط به اطلاعات مهم شرکت هایی است که سهامشان در بازار در معرض خرید و فروش قرار دارد. اصطلاحاً به این اطلاعات مهم، «اطلاعات نهانی» گفته می شود؛ به عبارت دیگر،«اطلاعات نهانی هرگونه اطلاعات افشاء نشده برای عموم است که به طور مستقیم یا غیر مستقیم، به اوراق بهادار، معاملات یا ناشر آن مربوط می شود و در صورت انتشار بر قیمت یا تصمیم سرمایه گذاران برای معامله اوراق بهادار مربوطه تأثیر می گذارد»[1]به نظر می رسد نویسندگان این قانون، چنین تعریفی را از بند 1 ماده 7 دستورالعمل سوء استفاده از بازار اتحادیه اروپا در منتشر کنندگان اوراق قرضه مورد معاملات با استفاده از اطلاعات نهانی اقتباس کرده باشند؛ چرا که در تعریف این ماده از اطلاعات نهانی نیز، عناصر مشابهی برای شناسایی اطلاعات نهانی بر شمرده شده است. این اطلاعات درون شرکت ها وجود دارد و نخستین اشخاصی که بنا به موقعیت شغلی و حرفه ای خود از آن ها مطلع می شوند، مدیران و مقامات همان شرکت ها هستند.

در قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران مصوب منتشر کنندگان اوراق قرضه 1384، تبصره 1 ماده 46، اشخاصی را به عنوان دارندگان اطلاعات نهانی معرفی می کند که از جمله آن ها می توان به اشخاصی مانند مدیران شرکت، بازرسان، حسابداران، مشاوران، سهامداران و .. اشاره کرد

با توجه به نقش اساسی بازار سرمایه در نظام اقتصادی کشورها و اهمیت انتشار صحیح و به موقع اطلاعاتی که می تواند بر قیمت اوراق بهادار و تصمیم سرمایه گذاران برای ورود به بازار تأثیر بگذارد، بررسی ماهیت و ویژگی های این گونه اطلاعات و شناسایی آن از مفاهیم مشابه ضروری به نظر می رسد،

مفهوم اطلاعات نهانی

در بازار اوراق بهادار مفهوم اطلاعات مفهومی خاص و متفاوت دارد. اطلاعات در بازار اوراق بهادار به مثابه یکی از ارزشمند ترین و حساس ترین دارایی ها و به تعبیری “چراغ راهنمای بازارسرمایه“است .[7]

در بازار سرمایه اطلاعات مبنای اساسی تصمیم گیری سرمایه گذاران برای سرمایه گذاری و فعالیت است. به ویژه در بازار اوراق بهادار که محلی برای معاملات اوراق بهادار است ، همانند هر بازار دیگر عموم مردم و سرمایه گذاران به شرط رسیدن به این باور که قیمت های موجود در آن ،بیانگر ارزش واقعی اوراق بهادار است فعالیت خواهند نمود. سرمایه گذاران با پذیرش ریسک و به خطر انداختن سرمایه های خود ، به اطلاعاتی که از طرف شرکت ها منتشر می شود تکیه می کنند. اطلاعاتی که باید به موقع و صحیح و به گونه ای قابل فهم که تجزیه و تحلیل اطلاعات را برای آنان ممکن سازد ؛منتشر شود تا سرمایه گذاران بتوانند با اعتماد به اطلاعات منتشر شده از سوی ناشران بازار ، سرمایه گذاری و فعالیت کنند.

ویژگی های”اطلاعات نهانی “در بازار سرمایه ایران و اتحادیه اروپا

نخستین تعریف از اطلاعات نهانی در نظام حقوقی ایران توسط قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران مصوب 1384 به عمل آمد .قانون اخیر الذکر در بند 32 ماده 1 اطلاعات نهانی را این گونه تعریف می کند :«هر گونه اطلاعات افشا نشده برای عموم که به طور مستقیم و یا غیر مستقیم به اوراق بهادار ، معاملات یا ناشر آن مربوط می شود و در صورت انتشار ، بر قیمت و یا تصمیم سرمایه گذاران برای معامله اوراق بهادار مربوط تأثیر می گذارد».

به نظر می رسد این تعریف از اطلاعات نهانی تا حد زیادی متاث دسر از تعریفتورالعمل اتحادیه اروپا در رابطه با منع معاملات متکی بر اطلاعات نهانی و سوء استفاده از بازار باشد.جدیدترین دستورالعمل اتحادیه اروپا در رابطه با منع معاملات متکی بر اطلاعات نهانی و سو استفاده از بازار ،در ماده 7 اطلاعات نهانی و ویژگی های آن را بررسی می کند .

بنا به قول برخی مولفان ،مصوبه اتحادیه اروپا معتبرترین تعریف را از اطلاعات نهانی ارائه داده و برای تمام کشورهای عضو اتحادیه اروپا نیز الزام آور است؛برخلاف حقوق ایالات متحده آمریکا که علی رغم توجه زیاد به مباحث مالی و پیشرو بودن ایالات متحده در تدوین قوانین مرتبط با بازار اوراق بهادار ، هیچ قانونی برای اطلاعات نهانی ندارد و تفسیر دراین باره را به کمیسیون اوراق بهادار واگذارده است. 3

نحوه شناسایی دارندگان اطلاعات نهانی

به منظور تسهیل شناسایی دارندگان اطلاعات نهانی و تعیین تکالیف و مسئولیت های آنان در برابر مقام ناظر و ارتقای سطح شفافیت و اعتماد عمومی در بازار، لازم است نحوه شناسایی دارندگان اطلاعات نهانی مشخص گردد تا امکان نظارت بر رفتار و معاملات آن ها توسط مقامات ناظر و نهادهای بازرسی فراهم آید ، در این راستا در قوانین بورس کشورهای مختلف از جمله اتحادیه اروپا ، مقررات و دستورالعمل های خاصی در خصوص اعلام و افشای اسامی دارندگان اطلاعات نهانی پیش بینی شده است. دستورالعمل اتحادیه اروپا مصوب 2014 نیز در راستای ایجاد ابزار مفیدی برای مقررات گذاران و تنظیم کنندگان بازار به منظور شناسایی دقیق تر سو استفاده های احتمالی بازار و کنترل جریان اطلاعات نهانی ، در ماده 18، برای دولت های عضو این تکلیف را مقرر می کند که ناشران اوراق بهادار یا اشخاصی که از طرف یا به حساب آن ها کار می کنند، باید لیستی از اشخاصی که طبق یک قرارداد استخدام، برای آن ها کار می کنند و به اطلاعات نهانی دسترسی دارند مانند مشاوران و حسابدارن تهیه نمایند ؛ لیست مزبور باید مرتبا به روز شده و هر زمان که مقامات صالح آن را مطالبه کنند، فوراً در اختیار آنان قرار بگیرد.

در نظام حقوقی ایران، مانند اتحادیه اروپا چنین نظام جامعی برای نظارت بر کار دارندگان اطلاعات محرمانه و شناسایی و مقابله با سوء استفاده از اطلاعات نهانی یا معاملات متکی بر آن توسط آنان وجود ندارد ؛ با این وجود ، به منظور ارتقای سطح شفافیت بازار و تسهیل جریان اطلاعات و کنترل امکان بهره برداری یا سوء استفاده از اطلاعات نهانی ناعادلانه به ضرر سایر فعالان بازار، هیئت مدیره سازمان بورس اوراق بهادار دستورالعملی اجرایی با عنوان « نحوه گزارش دهی دارندگان اطلاعات نهانی » در تاریخ 11/10/1386 به تصویب رسانید.

تمایز اطلاعات نهانی از مفاهیم مشابه

اطلاعات نهانی، همانگونه که مشاهده کردیم ؛ از حساس ترین و مهم ترین موضوعات در بازار سرمایه کشورها به شمار می روند چرا که قیمت اوراق بهادار و تصمیم گیری اشخاص دارای اطلاعات نهانی و سرمایه گذاران به شدت به این اطلاعات وابسته است. هم چنین به منظور دسترسی برابر و منصفانه سرمایه گذاران و ذی نفعان بازار به اطلاعات برای ورود به معاملات سهام ، اجتناب از ریسک های عمده و قابل توجه در معاملات، تقارن اطلاعاتی و کارایی بیشتر بازار، اطلاعات نهانی باید دقیقا تعریف و ماهیت آن روشن شود و مرز آن با مفاهیم مشابهی مانند اطلاعات مهم ، درونی ، شایعات و احتمالات مشخص گردد. قانون گذار ایران، با توجه به ابهامات موجود در این زمینه و ضرورت تعریف دقیق اطلاعات نهانی در قانون جدید، در بند 32 ماده 1 قانون بازار مصوب 1384 ، اطلاعات نهانی را این گونه تعریف نموده است :«اطلاعات نهانی هر گونه اطلاعات افشا نشده ای برای عموم است که به طور مستقیم یا غیر مستقیم به اوراق بهادار ، معاملات یا ناشر آن مربوط می شود و در صورت انتشار بر قیمت و یا تصمیم سرمایه گذاران برای معامله اوراق بهادار اثر می گذارد».

ماده 46 قانون بازار نیز که به بیان جرایموضمانت اجراهای مقرر برای جرایمی از جمله معاملات متکی بر اطلاعات نهانی می پردازد به نوعی نشان از حمایت قانون گذار از این اطلاعات و افزایش بعد نظارتی و تقنینی در قانون جدید دارد.

نتیجه گیری

با توجه به ماهیت خاص معاملات اوراق بهادار در بازار سرمایه و آسیب پذیری بیشتر بازارهای بورس در مقابل اطلاعات نادرست و گمراه کننده نسبت به سایر بازارها ، اطلاعات در این بازارها نقشی بسیار مهم تر دارد . شفافیت اطلاعات در این بازارها اصلی ترین عامل اعتماد سرمایه گذاران به بازار و در نتیجه ارزش اوراق بهادار مورد معامله است ؛ لذا ایجاد ساختار نظارتی جامعی جهت وضع قوانین و مقررات کارآمد به منظور تضمین حمایت از سرمایه گذاران و در نظرگرفتن الزامات بیشتر و اعمال ضمانت اجراهای سنگین تری برای نقض تکالیف مرتبط با افشای اجباری اطلاعات توسط ناشران اوراق بهادار نسبت به موارد ذکر شده در قانون فعلی بازار اوراق بهادار ایران ضروری به نظر می رسد. علاوه بر این ، سازمان بورس و اوراق بهادار به عنوان مقام ناظر بازار ، می تواند استانداردهای قانونی مشخصی را در زمینه افشای صحیح و کامل اطلاعات و حذف رویه های متضمن سوء استفاده از اطلاعات نهانی و معاملات متکی بر آن وضع و اعمال نماید.

تعریف قانون گذار از اطلاعات نهانی در بند32 ماده 1 قانون بازار اوراق بهادار ، در مقایسه با تعریف دستورالعمل سوء استفاده از بازار اتحادیه اروپا ، مبهم و مجمل به نظر می رسد و بهتر است به این شکل اصلاح گردد: « اطلاعات نهانی ، اطلاعاتی با ماهیت دقیق است که به طور مستقیم یا غیر مستقیم به اوراق بهادار ، معاملات یا ناشر آن مربوط می شود و در صورت انتشار ، تأثیر مهمی بر قیمت اوراق بهادار مربوطه می گذارد».

چرا باید از خدمات ابزارحقوق استفاده کنیم

برای انعقاد هر نوع قراردادی، وکالتنامه، اظهارنامه، تعهدنامه، دادخواست، شکوائیه و… باید نسبت به قوانین آن به صورت کامل آگاه باشیم. عدم رعایت هر یک از موارد قانونی، باعث به وجود آمدن خسارت‌های سنگین برای هر یک از طرفین قرارداد خواهد شد. لذا انعقاد چنین اوراقی باید توسط وکلا یا کارشناسان حقوقی صورت پذیرد. ضمناً استفاده از پیش‌نویس های آماده هر اوراقی‌ باعث صرفه جویی در وقت و هزینه می گردد.